چگونه با جوانان رفتار کنیم که از مذهب زده نشوند ؟

در برخورد با جوانان نباید همه کارهایی را که از آنان سر می‌زند و بزرگ‌ترها نمی‌پسندند، زشت بدانیم و با آنان مانند گناهکاران برخورد کنیم و آنان را بی‌دین بدانیم، چون بسیاری از کارهای آن‌ها نشانه بی‌دینی نیست ، و ما برداشت صحیحی از آن‌ها نداریم.

اگر کارهای خلافی از آنان سر می‌زند، می‌توانیم با روشی صحیح و منطقی و با اخلاقی نیکو،‌ برخوردی صحیح و عاقلانه داشته باشیم تا از دین و معنویت زده نشوند.

نقش خانواده‌ها در گرایش‌های مذهبی و غیر مذهبی جوانان بسیار مهم است، بلکه اساس و زیربنای ساختار رفتاری فرزندان، در خانواده‌ها شکل می‌گیرد. از این جهت در آیات و روایات نسبت به فرزندان و تربیت آنان سفارش‌های فراوانی به پدران و مادران شده و بر تربیت صحیح آنان تأکید شده است. رفتارها و اخلاق پدران و مادران تأثیر مثبت یا منفی بر فرزندان دارد. اگر پدر و مادری گرایش مذهبی نداشته باشند، در این که با فرزندان آنان چگونه باید برخورد شود تا عشق به مذهب در دل آنان شعله‌ور شود و به سوی حق و عدل تمایل پیدا کنند، شاید کاری بسیار مشکل باشد و ظرافت خاصی لازم دارد.

شخصی خدمت امام باقر(ع) رسید، حضرت فرمود: «شیعیان ما محبّت در دلشان افکنده می‌شود و آنان ما را دوست دارند، در حالی که ما را ندیده و کلام ما را نشنیده‌اند. اگر آنان ما را ببینند و کلام ما را بشنوند، بر هدایت آنان افزوده می‌شود

برای جذب جوانان به دین توسط پدر و مادر لازم است:

1 ـ اخلاق و رفتار والدین عاقلانه و صحیح باشد. کج فکری، کوتاه بینی و کج خُلقی بازدارندگی دارد و ازتاثیر گفتارها و نصایح می‌کاهد.

2 ـ والدین باید برای جوان جذابیت داشته باشند تا سخنان و رفتار آنان برای او مؤثر و الگو باشد.

3 ـ استفاده از آیات قرآن و احادیث مناسب و نقل روش و سیره پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و بزرگان اگر به طور صحیح انجام شود، تأثیر بسیاری در جذب آنان دارد. امام رضا(ع) فرمود: «انّ الناس لو علموا محاسن کلامنا لَاتتبعونا؛(1) اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را بدانند، از ما پیروی می‌کنند.»

شخصی خدمت امام باقر(ع) رسید، حضرت فرمود: «شیعیان ما محبّت در دلشان افکنده می‌شود و آنان ما را دوست دارند، در حالی که ما را ندیده و کلام ما را نشنیده‌اند. اگر آنان ما را ببینند و کلام ما را بشنوند، بر هدایت آنان افزوده می‌شود». (2)

از امام رضا(ع) نقل شده است: «تقوا و ورع را مراعات کنید. امانت دار و راست‌گو باشید. نسبت به همسایه‌ها خوش رفتار باشید. این‌ها چیزهایی است که محمد(ص) بدان‌ها سفارش کرده است. در بین مردم نماز را برپا کنید و به دیدار خویشان بروید و به عیادت مریضان بروید. در تشییع جنازه‌ها شرکت کنید. زینت ما باشید و باعث زشتی و سرافکندگی ما نباشید. ما را پیش چشم مردم، بد جلوه ندهید و باعث نشوید که مردم به ما بدبین شوند».(3(

حُسن خلق و رفتار زیبا نقش مؤثری در جذب دیگران مخصوصاً جوانان دارد و آنان را به اسلام و رفتار اسلامی جذب می‌کند.

معاشرت با خانواده‌های مذهبی به خصوص معاشرت با خوبان بسیار مؤثر است.

در صورتی که نوع برخورد با جوانان را برای جذب به باورهای دینی و واجبات و تکالیف ، از زاویه فریضه دینی امر به معروف نگاه کنیم، در پاسخ می‌گوییم:

امر به معروف و نهی از منکر مسئولیت بزرگی است که باید با ظرافت خاص انجام گیرد. طبیعی است که اگر این فریضه الهی به طور شایسته عملی نگردد، چه بسا اثر معکوس خواهد داشت.

اگر آئینه عیب مرا گفت ، باید خودم را اصلاح کنم ،؛ نه آنکه آئینه را بشکنم .آری! اگر مسلمانی نهی از منکر کرد ،شما گناه را از خود دور کن و به انتقاد کننده اعتراض نکن

شیوه آئینه وار

حدیثی از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود: ( المومن مراه المومن ) مو من آئینه مؤمن است . اگر در این حدیث کوتاه دقت کنیم، نکاتی درباره شیوه امر به معروف درک می‌کنیم ؛ از جمله :

1- آئینه از روی صفا عیب را می‌گوید ، نه از روی انتقام ، غرض و کینه

2- آئینه زمانی عیب را نشان می‌دهد که خودش گردو غبار زده نباشد.

3- آئینه مراعات مقام و مدال را نمی‌کند.

4- آئینه عیب را بزرگ‌تر از آنچه هست ،نشان نمی‌دهد.

5- آئینه همراه با نشان دادن عیب ،نقاط قوت را نیز نشان می‌دهد.

6- آئینه عیب را روبرو می‌گوید نه پشت سر.

7- آئینه عیب را بی سرو صدا می‌گوید.

8- آئینه عیب را در دل نگه می‌دارد و همین که از کنارش رد شدی عیب از صفحه او پاک می‌شود.

9- آئینه را اگر شکستی ، خرده‌های آن هم زشت و زیبا را نشان می‌دهد. مؤمن را اگر شکستی و تحقیر کردی ،باز دست از حرفش بر نمی‌دارد .

10- اگر آئینه عیب مرا گفت ، باید خودم را اصلاح کنم ،؛ نه آنکه آئینه را بشکنم .آری! اگر مسلمانی نهی از منکر کرد ،شما گناه را از خود دور کن و به انتقاد کننده اعتراض نکن. 

آدابی برای امر به معروف و نهی از منکر

اسلام آداب خاصی را برای امر به معروف و نهی از منکر در نظر گرفته است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1- حُسن برخورد

قرآن مجید خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «ای پیغمبر! به بندگانم بگو که با مردم با نیکوترین وجه صحبت نمایند».4

خداوند از حضرت موسی (ع) می‌خواهد با فرعون که ادعای خدایی دارد با نرمی و ملاطفت تکلم کند و به او بگوید: آیا می‌خواهی تو را به راه خداوند هدایت کنم تا به درگاه او خاشع شوی؟5

هرگز نمی‌توان با خشم و خشونت، جوان را از گناه باز داشت. روح جوان بسیار آسیب پذیر است و در برابر برخورد قهر آمیز واکنش نشان می‌دهد، از این رو باید مواظب بود لطمه‌ای به شخصیت افراد وارد نشود. امام خمینی در این باره می‌گوید:‌

«سزاوار است آمر به معروف و ناهی از منکر،‌ در امر و نهی خود و مراتب انکارش، چون طبیبی دلسوز و پدری مهربان که مصلحت مرتکب را رعایت می‌کند باشد و انکارش بر او خصوصاً و بر امت عموماً لطف و رحمت باشد».6

2- جلب اعتماد

امر به معروف و نهی از منکر در صورتی با موفقیت انجام می‌گیرد که اعتماد طرف مقابل جلب شود. بدون جلب اعتماد نمی‌توان در شخصی نفوذ کرد، از این رو امام علی(ع) می‌فرماید:‌ «دل‌های مردم وحشی است، پس هر کسی بتواند با آن‌ها الفت برقرار کند، به او روی خواهند آورد». (7) برای این کار باید به خطاکار شخصیت داد و از به کار بردن الفاظ تحقیر آمیز خودداری کرد.

3- در نظر گرفتن وضع روحی و روانی

در اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر باید شرایط مخاطب را در نظر گرفت. اگر عصبانی است نمی‌توان نصیحت کرد.

امام علی(ع) می‌فرماید:

‌«برای دل‌های آدمیان، علاقه و اقبال و گاهی تنفر و ادبار است. هنگامی که می‌خواهید کاری را انجام دهید از طریق علاقة‌اشخاص وارد شوید زیرا هنگامی که کسی را مجبور بر کاری کنید نابینا می‌شود».(8) یعنی خود را به کوری و کری می‌زند.

4- محترم شمردن عقاید افراد

دختر خانمی که لباس مبتذل پوشیده و یا جوانی که سر و وضع خاصی دارد،‌ این‌ها را ارزش تلقی می‌کند و نشانه شخصیت می‌داند. اگر چه از دید ما این نظریه باطل است اما باید توجه داشت که توهین کردن به عقیده و نظر آن‌ها توهین به همه وجودشان خواهد بود. از این رو اسلام به مسلمانان دستور می‌دهد که حتی از توهین کردن به بت پر ست‌ها خودداری کنند.9

5- انصاف در برخورد

قرآن کریم در نهی از شراب ، اول از منافع مادی و مالی آن سخن گفته است و بعد می‌فرماید : (ضررش از نفعش بیشتر است(

خداوند در برخورد با کافران و منافقان ومشرکان ، همواره از عبارت (اکثرهم) استفاده می‌کند، یعنی همه آنان را نفی نمی‌کند بلکه می‌فرماید: بیشتر آن‌ها چنین هستند در برخورد با خلافکاران نیز باید ابتدا نقاط قوت و مثبت آن‌ها را بگوییم و سپس آن‌ها را متذکر کنیم .

امام علی(ع) می‌فرماید: ‌«برای دل‌های آدمیان، علاقه و اقبال و گاهی تنفر و ادبار است. هنگامی که می‌خواهید کاری را انجام دهید از طریق علاقة‌اشخاص وارد شوید زیرا هنگامی که کسی را مجبور بر کاری کنید نابینا می‌شود».(8) یعنی خود را به کوری و کری می‌زند

6- امید دادن

گاهی انسان گنهکار با خود می‌گوید :دیگر از ما گذشته است ، ما دیگرراهی برای بازگشت نداریم. ما دیگر جهنمی شده‌ایم . این گونه افراد هر روز به گناه بیشتری گرفتار می‌شوند.

چون قامت ما برای غرق است در کم و زیاد او چه فرق است

باید به آن‌ها از عفو الهی و از پذیرفتن توبه و لطفی که خداوند به توبه کنندگان دارم بگوییم و خاطراتی از توبه کنندگان بیان کنیم تا گناه ، او را به یاس نکشاند . باید به او تذکر داد که یاس از گناهان کبیره است .

7 – ایجاد محبت

در بخش مهمی از قرآن ، خداوند نعمت‌های خود را می شمارد تا عشق انسان را نسبت به خود زیاد کند.

قرآن که مردم را امر به عبادت می‌کند ، می‌فرماید : پروردگار کعبه را پرستش کنید ؛ زیرا او شما را از گرسنگی و ترس نجات داد.

نمونه‌هایی از سیره پیامبر اکرم ( ص) درباره جذب دل‌ها:

1- هر گاه سه روز یکی از یاران را نمی‌دید ، به سراغش می‌رفت.

2- از مریض‌ها در دورترین نقطه شهر عیادت می‌کرد.

3- مردم را با بهترین نام صدا می‌زد . حتی نام زنان و کودکان را با کرامت می‌برد.

8- مخفیانه و مختصر باشد

در حدیث می‌خوانیم : هر کس برادر دینی خود را مخفیانه موعظه کند ،او را آراسته کرده ،ولی هر کس آشکارا موعظه کند، او را شرمنده کرده است.

گرنصیحت کنی ، به خلوت کن که جز این ، شیوه نصیحت نیست

هر نصیحت که بر ملا باشد آن نصیحت به جز فضیحت نیست

در حدیث می‌خوانیم : هر گاه کسی را موعظه می‌کنی ؛ خلاصه بگو!

 9- توجه به زمان

در روایات می‌خوانیم : هنگام مسافرت ، خانواده خود را به تقوی سفارش کنید ؛ زیرا در آستانه جدایی ،علاقه‌ها اوج می‌گیرد و زمینه پذیرش در انسان زیاد می‌شود.

در حدیث می‌خوانیم : به هنگام خشم و غضب ، کسی را ادب نکنید زیرا در معرض افراط هستید .

در قرآن نیز نسبت به استغفار در سحر مکرر سفارش شده است.

پی‌نوشت‌ها :

1 . بحارالانوار، ج 2، ص 30.

2 . همان، ج 24 ، ص 151.

3 . همان، ج 78، ص 348.

4 . اسراء (17) آیه‌53.

5 . نازعات، آیه 18 و 19.

6 . تحریر الوسیله، ج1، ص 481.

7 . نهج البلاغه،‌ قصار 47.

8 . همان، قصار 193.

9 . انعام( 6) آیه 108.

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:

نويسنده : نيک انديش | تاريخ : یک شنبه 27 شهريور 1390برچسب:تربيت,تربيت جوانان,تربيت مذهبي,مسايل تربيتي,رفتارباجوانان,نقش خانواده,

| نوع مطلب : <-PostCategory-> |